علت خشکی چشم، عوامل خطر و راه‌های درمان آن

خشکی چشم نوعی بیماری چشمی است که در نتیجه کمبود اشک به وجود می‌آید و علائمی مانند قرمزی، سوزش، خستگی و در برخی موارد درد را به همراه خواهد داشت.

 خشکی چشم یک بیماری شایع است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که اشک شما قادر به حفظ رطوبت چشم نباشد. اشک به دلایل بسیار زیادی می‌تواند ناکافی باشد و خشکی چشم می‌تواند در صورت ترشح و تولید ناکافی اشک و یا تولید اشک با کیفیت پایین ایجاد شود.

به گزارش فرارو، خشکی چشم احساس ناخوشایندی است. اگر چشم‌های خشکی دارید، ممکن است چشمان شما دچار خارش یا سوزش شوند. برخی از شرایط خاص مانند سفر با هواپیما، ماندن در یک اتاق بدون تهویه، دوچرخه سواری یا نگاه کردن بلند مدت به صفحه نمایش کامپیوتر موجب بروز خشکی چشم می‌شود.

درمان خشکی چشم می‌تواند آسایش را برای شما به ارمغان بیاورد. این درمان‌ها شامل اصلاح شیوه زندگی و استفاده از قطره‌های چشمی است. به احتمال زیاد برای کنترل علائم خشکی چشم باید این اقدامات را به صورت دائم انجام بدهید.

نشانه‌ها

نشانه‌ها و علائم معمولا در هر دو چشم تاثیر می‌گذارند، ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• احساس خارش، سوزش یا خراشیدگی در چشم
• رشته‌های مخاطی در داخل یا اطراف چشم
• حساسیت به نور
• قرمزی چشم
• احساس وجود چیزی در چشمان
• تحمل نکردن لنز‌های تماسی
• ناتوانی رانندگی در شب
• چشم‌های اشک‌بار که نتیجه پاسخ بدن به سوزش خشکی چشم است
• تاری دید یا خستگی چشم

زمان مراجعه به پزشک

در صورتی که علائم و نشانه‌های طولانی مدت خشکی چشم ازجمله قرمزی، سوزش، خستگی و یا دردناکی چشم ادامه داشته باشد، فورا به چشم پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند با اقدامات لازم مشکل چشمان شما را حل کند.

دلایل خشکی چشم

خشکی چشم‌ها ناشی از کمبود اشک است. اشک ترکیبی پیچیده از آب، اسید‌های چرب و مخاط است. این ترکیب باعث شفاف و روان شدن سطح چشمان هر فرد می‌شود؛ همچنین به محافظت از چشم‌ها در برابر عفونت کمک کند. در برخی از افراد علت خشکی چشم کاهش تولید اشک است. برخی دیگر افزایش تبخیر و یا تعادل نداشتن در تولید اشک علت خشکی چشم است.

کاهش تولید اشک

زمانی که به تولید اشک به میزان کافی قادر نباشید، احتمال خشکی چشم افزایش می‌یابد. اصطلاح پزشکی برای این بیماری کراتوکونژکتیویت است. علل رایج کاهش تولید اشک عبارت‌اند از:

• پیری
• برخی از شرایط خاص پزشکی ازجمله دیابت، آرتریت روماتوئید، لوپوس اریتروماتوز، اسکلرودرم، سندرم شوگرن، اختلالات تیروئید و کمبود ویتامین آ.
• برخی از داروها ازجمله آنتی هیستامین‌ها، ضد انعقادها، هورمون تراپی، دارو‌های ضد افسردگی و دارو‌های فشار خون، آکنه، دارو‌های ضد بارداری و بیماری پارکینسون.
• جراحی لیزر چشم هر چند نشانه‌های خشکی چشم مربوط به این روش معمولا موقت هستند.
• آسیب به غدد اشک که ناشی از التهاب و یا رادیوتراپی (اشعه درمانی) باشد.
• افزایش تبخیر اشک.

علل رایج افزایش تبخیر اشک شامل موارد زیر می‌شود:

• باد، دود و هوای خشک
• کاهش دفعات پلک زدن در زمان تمرکز مانند خواندن کتاب، رانندگی و یا کار کردن با رایانه
• تعادل نداشتن در ترکیب اشک

اشک دارای سه ترکیب اساسی است: چربی، آب و موکوس. وجود مشکل در هر یک از این ترکیبات می‌تواند سبب ایجاد خشکی چشم شود. برای نمونه ممکن است غدد کوچک در لبه پلک‌ها (غدد میبومی) که چربی تولید می‌کنند، مسدود شوند. انسداد غدد میبومی در افراد مبتلا به التهاب در لبه‌های پلک (بلفاریت) روزاسه یا سایر اختلالات پوستی شایع است.

عوامل خطر

فاکتور‌هایی که موجب خشکی چشم‌ها می‌شوند، عبارت‌اند از:

• سن بالای ۵۰ سال: با افزایش سن تولید اشک نیز کاهش می‌یابد. خشکی چشم در افراد بالای ۵۰ سال رایج است.
• جنسیت (زن): کمبود اشک در زنان شایع‌تر است؛ به‌ویژه اگر تغییرات هورمونی ناشی از بارداری، استفاده از قرص‌های ضد بارداری یا یائسگی را تجربه کنند.
• کمبود ویتامین آ: ویتامین آ در هویج، کلم بروکلی و جگر یافت می‌شود. کمبود اسید‌های چرب امگا ۳ (که در ماهی، گردو و روغن‌های گیاهی وجود دارد).
• استفاده از لنز‌های تماسی

عوارض جانبی

افرادی که چشم‌های خشک دارند، احتمالا عوارض نام برده شده را تجربه می‌کنند:

• اشک سطح چشم‌های شما را در برابر عفونت محافظت می‌کند. بدون داشتن سطوح کافی اشک ممکن است خطر ابتلا به عفونت در چشم افزایش پیدا کند.
• در آسیب به سطح چشم خشکی چشم شدید اگر درمان نشود، ممکن است به التهاب چشم، سایش سطح قرنیه، زخم قرنیه و مشکلات بینایی منجر شود.
• چشمان خشک می‌تواند فعالیت‌های روزمره، مانند خواندن را دشوار کند.

پیشگیری

در صورتی که خشکی چشم را تجربه کرده‌اید، به شرایطی که احتمالا باعث ایجاد علائم شما می‌شوند، بیشتر توجه کنید؛ سپس راه‌هایی را برای جلوگیری از این شرایط و علائم خشکی چشم خود پیدا کنید. برای نمونه:

• از دمیدن هوا در چشم خود اجتناب کنید. چشمان خود را مستقیم در معرض خشک‌کن مو (سشوار)، بخاری ماشین، تهویه و یا پنکه قرار ندهید.

• هوای خانه یا محل کار خود را مرطوب نگه دارید. در زمستان استفاده از دستگاه بخور می‌تواند از خشک شدن هوای داخل خانه جلوگیری کند.

• عینک آفتابی و دیگر پوشش‌های محافظ را در نظر بگیرید. محافظ‌های چشمی را می‌توان به دو طرف و بالای عینک اضافه کرد تا از ورود هوای خشک جلوگیری کند. در مورد سپر‌هایی که عینک‌های خود را خریداری می‌کنید، پرس و جو کنید.

• در طول کار به چشمانتان استراحت بدهید. در صورتی که مطالعه می‌کنید یا کار دیگری را انجام می‌دهید که نیاز به تمرکز بصری دارد، به صورت دوره‌ایی به چشمانتان استراحت بدهید. چشمانتان را برای چند دقیقه ببندید یا چندین بار به صورت مکرر باز و بسته کنید تا اشک به طور مساوی روی چشمانتان پخش شود.

• از وضعیت محیطی که در آن هستید، آگاه باشید. هوا در ارتفاع زیاد، در مناطق بیابانی و در هواپیما می‌تواند بسیار خشک باشد. هنگامی که در چنین محیط‌هایی قرار می‌گیرید، چشمان خود را به طور مکرر برای مدت زمان کوتاهی ببندید. این کار باعث کم‌تر شدن تبخیر اشک چشمان شما می‌شود.

• صفحه کامپیوتر خود را در زیر سطح چشم قرار بدهید. اگر صفحه رایانه شما در بالای سطح چشم قرار بگیرد، برای دیدن صفحه نمایش مجبور خواهید بود چشمان خود را بیشتر باز کنید. صفحه کامپیوتر خود را در زیر سطح چشم قرار بدهید تا چشمانتان را زیاد باز نکنید. این کار ممکن است باعث کم شدن تبخیر اشک چشم شود.

.
• از سیگار کشیدن اجتناب و از دود دوری کنید. از پزشک خود در خواست کنید که برای ترک سیگار شما برنامه‌ای را در نظر بگیرد. اگر سیگاری نیستید، از افرادی که سیگاری‌اند، دور بمانید. دود می‌تواند علائم خشکی چشم را بد‌تر کند.

• در صورتی که مشکل شما دراز مدت (مزمن) باشد، درحالی که چشمانتان به نظر خوب شده‌اند، باز هم از این قطره‌ها برای ایجاد رطوبت کافی در چشم استفاده کنید.

آزمایش‌ها و تشخیص‌ها

تست‌ها و روش‌هایی که برای تعیین علت چشم‌های خشک استفاده شوند، عبارت‌اند از:

• معاینه جامع و کامل چشم
معاینه چشم که شامل سابقه کامل سلامت و همچنین سلامت چشم‌های شما می‌شود و می‌تواند به تشخیص علت خشکی چشم‌ها کمک کند.

• اندازه‌گیری حجم اشک
پزشک ممکن است تولید اشک را با استفاده از آزمون شیرمر (Schirmer test) اندازه‌گیری کند. در این آزمون نوار‌های کاغذ نقطه‌داری زیر پلک‌های پایین قرار می‌گیرند. پزشک بعد از پنج دقیقه مقداری از نوار را که با اشک شما خیس شده است، اندازه‌گیری می‌کند.

• تعیین کیفیت اشک
آزمایش‌های دیگری با استفاده از رنگ‌های مخصوص برای تعیین وضعیت سطح چشم انجام می‌شود. پزشک به دنبال الگو‌های رنگ‌آمیزی روی قرنیه است و وحدت زمان تبخیر اشک‌های شما را اندازه‌گیری می‌کند.

دارو‌های مصرفی برای درمان

برای بسیاری از افراد مبتلا به علائم خفیف و متوسط استفاده مرتب از قطره‌های چشمی (اشک مصنوعی) می‌تواند کافی باشد. در صورتی که علائم خشکی چشم پایدار و جدی‌تر باشد، گزینه‌های دیگری نیز وجود دارد.

برخی از درمان‌ها روی تغییر یا مدیریت بیماری یا عاملی که باعث ایجاد چشمان خشک می‌شود، تمرکز می‌کنند. درمان‌های دیگر می‌تواند کیفیت اشک را بهبود ببخشد یا سرعت تخلیه اشک چشم را متوقف کند.

درمان علت اصلی خشکی چشم

در برخی موارد درمان یک مسئله بهداشتی و یا عامل خطر می‌تواند به بهبود نشانه‌های خشکی چشم‌ها کمک کند. برای نمونه اگر یک دارو باعث ایجاد خشکی چشم‌ها شود، ممکن است پزشک دارو‌های دیگری که این عارضه را ایجاد نمی‌کنند، معرفی کند.

اگر شرایط خاصی مانند چرخش پلک‌ها به بیرون (اکتروپیون) در پلک‌ها وجود داشته باشد، پزشک ممکن است فرد را به جراح چشم که متخصص جراحی پلاستیک پلک‌ها (جراح پلاستیک چشم) باشد، ارجاع بدهد یا اگر آرتریت روماتوئید دارید، ممکن است پزشک شخص را به متخصص روماتیسم (روماتولوژیست) ارجاع بدهد.

دارو‌های خشکی چشم

دارو‌های تجویزی مورد استفاده برای درمان چشم‌های خشک عبارت‌اند از:

• دارو‌های کاهنده التهاب پلک: التهاب در امتداد لبه پلک‌ها (بلفاریت) می‌تواند سبب ممانعت از ترشح چربی به داخل اشک با غدد چربی شود. پزشک ممکن است برای کاهش التهاب آنتی بیوتیک‌ها را توصیه کند. آنتی بیوتیک‌های مورد تجویز برای خشکی چشم‌ها معمولا به صورت خوراکی مصرف می‌شوند؛ اما بعضی از آن‌ها به صورت قطره چشمی و یا پماد مصرف می‌شوند.

• قطره‌های چشمی برای کنترل التهاب قرنیه: التهاب قرنیه ممکن است با تجویز قطره‌های حاوی دارو‌های سرکوب کننده ایمنی، سیکلوسپورین رستازیس (کورتیکواستروئیدها) کنترل شود. کورتیکواستروئید‌ها به دلیل عوارض جانبی ممکن است برای استفاده دراز مدت مناسب نباشند.

• جای‌گذاری دانه‌های کوچک زیر پلک که مانند اشک مصنوعی عمل می‌کنند: اگر علائم متوسط و شدید خشکی چشم وجود داشته باشد و اشک مصنوعی کمکی نکند، ممکن است از یک روش دیگر برای بهره‌وری از آن استفاده شود. یک بار در روز هیدروکسی پروپیل سلولز (لاکریسرت) را بین پلک پایین و چشم قرار بدهید. هیدروکسی پروپیل سلولز به آرامی در چشم حل می‌شود و ماده‌ای را که در چشم استفاده می‌شود، آزاد می‌کند تا چشم‌ها روان شوند.

• دارو‌های محرک اشک: دارو‌هایی که به نام کلینرژیک نامیده می‌شوند (پیلوکارپین و سوی ملین) و به افزایش تولید اشک کمک می‌کنند. این دارو‌ها به صورت قرص، ژل و یا قطره‌های چشمی در دسترس هستند. عوارض جانبی این دسته از دارو‌ها افزایش تعریق است.

• قطره‌هایی که از خون خود انسان ساخته شده‌اند: این قطره‌ها به نام قطره خون اتولوگ معروف هستند. در صورتی که علائم شدید خشکی چشم به هیچ درمان دیگری پاسخ ندهد، ممکن است این قطره‌ها تجویز شود. برای ساخت این قطره‌های چشمی یک نمونه از خون فرد گرفته می‌شود؛ سپس گلبول‌های قرمز حذف و با یک محلول نمکی مخلوط می‌شوند.

روش‌های دیگری که ممکن است برای درمان خشکی چشم استفاده شوند

• بستن مجاری اشکی برای کاهش از دست دادن اشک. پزشک ممکن است این درمان را برای جلوگیری خروج اشک از چشم پیشنهاد بدهد. این روش را می‌توان با بستن جزئی یا به طور کامل مجرای اشک انجام داد که معمولا برای جلوگیری از تخلیه اشک‌ها مفید و موثر است.

• مجرا‌های اشک را می‌توان با توپک‌های کوچک سیلیکونی مسدود کرد. این روش موقتی و قابل برگشت است. روش دیگر استفاده از کوتر حرارتی جهت بستن مجرای اشک است، این روش یک راه حل دائمی است.

• با استفاده از لنز‌های تماسی ویژه که برای کمک به افرادی که دارای چشم خشک هستند، طراحی شده است. در صورت نیاز از پزشک خود در این زمینه سؤال کنید.

• برخی از افراد که به خشکی چشم شدید مبتلا هستند، ممکن است از لنز‌های مخصوصی که از سطح چشم و رطوبت آن محافظت می‌کنند، استفاده کنند. این لنز‌ها موسوم به لنز‌های اسکلرال یا لنز‌های باند هستند.

• باز کردن غدد چربی چشم. خشکی چشم ناشی از انسداد غدد چربی با استفاده از روشی به نام ضربان حرارتی (LipiFlow) درمان می‌شود. در طول درمان با این روش یک دستگاه که شبیه میکروسکوپ است، روی چشم فرد قرار می‌گیرد. این وسیله یک ماساژ ملایم و گرم را به پلک پایین می‌دهد. این روش کمتر از ۱۵ دقیقه زمان می‌برد.

سبک زندگی و درمان‌های خانگی

هر فرد می‌تواند خشکی چشمان خود را با شستشوی مکرر پلک، استفاده از قطره‌های روان کننده چشم (OTC) و یا سایر محصولاتی که باعث رطوبت‌رسانی به چشم می‌شوند، کنترل کند. در صورتی که مشکل شما برای مدت طولانی (مزمن) باشد، درحالی که چشمانتان به نظر خوب شده‌اند، باز هم باید از این قطره‌ها برای رطوبت کافی استفاده کنید.

انتخاب و استفاده از محصولات OTC برای خشکی چشم

انواع محصولات غیر تجویزی ازجمله اشک مصنوعی، ژل و پماد برای خشکی چشم‌ها در دسترس هستند. با پزشک خود در مورد این که کدام یک ممکن است برای شما مناسب‌تر باشد، مشورت کنید.

این احتمال وجود دارد اشک مصنوعی همان چیزی باشد که برای کنترل خفیف علائم خشکی چشم به آن نیاز داشته باشید. برخی از افراد باید روزانه چندین بار قطره را در چشمان خود بریزند و برخی از آن‌ها تنها یک بار در روز از این قطره‌ها استفاده می‌کنند.

هنگام انتخاب یک محصول OTC این عوامل را در نظر بگیرید:

• نگه دارنده‌ها: برای افزایش طول عمر مفید به برخی از قطره‌های چشمی نگه دارنده می‌افزایند. می‌توانید از این قطره‌ها تا ۴ بار در روز استفاده کنید؛ اما استفاده از قطره‌هایی که حاوی نگه دارنده هستند، معمولا می‌تواند سبب تحریک چشم شود. قطره‌های بدون نگه دارنده در بسته‌هایی حاوی چند ویال یک بار مصرف قرار دارند. پس از استفاده از یک ویال آن را دور بریزید. در صورتی که بیش از ۴ بار در روز به قطره نیاز دارید، قطره‌های بدون نگه دارنده مناسب و بی‌خطر هستند.

• قطره یا پماد: پماد‌های روان کننده می‌توانند چشم‌ها را به مدت طولانی‌تری نسبت به قطره‌های چشمی در برابر خشکی محافظت می‌کنند؛ اما این محصولات ضخیم‌تر از پلک‌ها هستند و ممکن است سبب تاری دید شوند. به همین دلیل بهترین زمان استفاده از پماد قبل از خواب است. قطره‌های چشمی را می‌توان در هر زمان استفاده کرد.

• قطره‌هایی که موجب کاهش قرمزی چشم می‌شوند: بهتر است از این قطره‌ها به عنوان راه حل برای خشکی چشم‌های خود استفاده نکنید؛ زیرا استفاده بلند مدت باعث تحریک چشم‌ها می‌شود.

شستشوی پلک‌ها برای کنترل التهاب

برای افراد مبتلا به بلفاریت و یا سایر شرایطی که جریان خون را به چشم مسدود می‌کنند و موجب التهاب پلک‌ها می‌شوند، شستشوی مکرر و آرام پلک‌ها ممکن است کمک کننده باشد.

• برای این کار از یک پارچه گرم استفاده کنید. پارچه گرم و تمیز را مرطوب کنید. پارچه را به مدت پنج دقیقه روی چشم خود نگه دارید. بعد از خنک شدن دوباره پارچه را با آب گرم خیس کنید.

• از صابون ملایم روی پلک‌های خود استفاده کنید. از شامپو بچه یا یک صابون ملایم استفاده کنید. پاک کننده را روی نوک انگشتان پاک خود قرار بدهید و به آرامی چشم‌های بسته خود را در نزدیکی پایه مژه‌ها ماساژ بدهید. چشم‌ها را کاملا شستشو بدهید.

درمان‌های جایگزین

برخی از روش‌های پزشکی جایگزین ممکن است به کاهش علائم خفیف خشکی چشم کمک کنند؛ اما مطالعات بیشتری در این زمینه مورد نیاز است. در مورد مزایا و خطرات این امر با پزشک خود صحبت کنید.

• اسید‌های چرب
افزودن اسید‌های چرب امگا ۳ و اسید‌های چرب امگا ۶ به رژیم غذایی احتمالا به کاهش نشانه‌های خشکی چشم کمک می‌کند. این اسید‌های چرب به عنوان مکمل و یا در غذا‌هایی مانند تخم کتان، ماهی آزاد، ساردین و روغن‌های گیاهی در دسترس هستند.

• قطره‌های چشمی روغن کرچک
این قطره‌ها احتمالا با کاهش تبخیر اشک موجب بهبود علائم می‌شوند.

• طب سوزنی
برخی از افراد شاهد بهبود علائم خشکی چشم خود پس از درمان طب سوزنی بوده‌اند.

آمادگی برای قرار ملاقات با پزشک
به احتمال قوی در ابتدا نیاز باشد که در این زمینه به پزشک خانواده مراجعه کنید. پزشک ممکن است که شما را به متخصص چشم ارجاع بدهد.

آنچه می‌توانید انجام بدهید

فهرستی از علائمی را که تجربه می‌کنید، تهیه کنید. ازجمله مواردی که از دلایل و علل این قرار ملاقات است.
• فهرستی از اطلاعات شخصی کلیدی ازجمله تغییرات اخیر زندگی خود.
• فهرستی از تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی را که مصرف می‌کنید، تهیه کنید.
• لیست سوالات را از دکتر خود بپرسید.