تهران امروز: طي سالهاي گذشته كم پيش آمده كه بتوان با همسر يكي از وزراي مهم دولت گفت و گو كرد و از زندگي خصوصي آنها سوال پرسيد. هر چند اگر هم نامي از آنها آورده شود باز هم در حوزه سياسي و تنها در حد اخباري كوتاه است. اما شايد براي خيلي از مردم اين مهم باشد كه بيشتر از آنچه كه تاكنون در اخبار شنيده‌اند و خوانده‌اند بدانند. به هر حال اين اتفاق سرانجام پس از مدت‌ها تلاش براي تهران امروز افتاد و توانستيم با همسر وزير امور خارجه گفت و گويي درباره زندگي خصوصي و خانوادگي وزير داشته باشيم. متن گفت و گوي ما با دكتر طاهره نظری، مدیرکل حقوق بشر وزارت امور خارجه را در زیر بخوانید.
در افكار عمومي اين عقيده به صورت پررنگي وجود دارد كه شغل وزير امور خارجه نسبت به ساير وزرا، خيلي راحت و آسان است. وزير سوار هواپيما مي‌شود و در كشورهاي مختلف گردش مي‌كند و چند سخنراني هم انجام مي‌دهد. شما كه سال‌هاست به عنوان همسر وزير امورخارجه از نزديك وضعيت كاري وي را دنبال مي‌كنيد، چنين برداشتي را تاييد مي‌كنيد؟بر اساس شرح وظايفي كه براي وزارت امور خارجه تعريف شده است، مي‌توان گفت اين وزارتخانه به مثابه ميز صلح كشور در برابر ساير كشورهاست و از اين حيث تكليف بسيار سنگيني بر دوش وزير امور خارجه قرار دارد و بايد با درايت و برنامه‌ريزي امور را مديريت كند. پس مي‌طلبد كه وزير امور خارجه به عنوان امين كشور در حوزه بين‌الملل، دقت بسيار زيادي را اعمال كند. بر همين‌اساس بايد گفت اين نوع نگرش، فقط ظاهر قضيه را مي‌بيند. در سفر وزير، تكاليف سنگيني بر دوش وزير امور خارجه قرار دارد كه بايد تعهداتش در برابر مردم كشورش را عمل كند و از سوي ديگر بايد وزير دانش خوبي در حوزه بين‌الملل داشته باشد تا بتواند در برخورد با رويدادهاي بين‌المللي و تعامل با جهان، موفق عمل كند.
اگر مي‌دانستيد كه چنين شغل مشكلي است چرا پذيرفتيد؟ يا شايد هم شما مخالف وزارت ايشان بوديد.خب! ما از ابتداي انقلاب از امام(ره) ياد گرفتيم كه با تمام توان در صحنه‌هاي مختلف فرهنگي، اجتماعي و سياسي حضور داشته باشيم و با اعتماد به نفس و بر اساس آموزه‌هاي ديني در تعيين سرنوشت خويش كوشا باشيم. من از زماني كه زندگي با آقاي متكي را شروع كردم، چنين دركي داشتم و سعي كردم در اين مسير، دو نقش را به خوبي ايفا كنم. نخست اينكه به عنوان همسري متعهد در زمينه تربيت فرزندان و برقراري آرامش در خانه و خانواده موفق عمل كنم و دوم اينكه به عنوان يك زن مسلمان اگر بتوانم در زمينه‌هاي مختلف با ايشان همفكري و همكاري كنم، كوتاهي نكنم و اگر مسئوليتي به من محول شد، كار را به نحو احسن انجام دهم. از زماني كه ايشان به عنوان وزير امور خارجه منصوب شدند، اين مسئوليت مضاعف شد، چون كار ايشان، دقت و رصد بسيار بالايي را مي‌طلبيد. در همين حوزه نيز با توجه به تجربه 10 سالهاي كه داشتم، سعي كردم در حد توان، در كنار ايشان همكاري لازم را داشته باشم.
وزارت آقاي متكي چه تاثيري بر روند زندگي شخصي شما در سالهاي اخير گذاشته است؟ حتما منافعي هم براي زندگي شخصي شما داشته است.من به منافع شخصي خودم فكر نكردم، احساسم اين بود كه پذيرش اين مسئوليت چقدر مي‌تواند به سود منافع ملي باشد
من تعريفم از دستگاه سياست خارجي ويترين كشور است، اين ويترين را اجزاي اين دستگاه تعريف مي‌كنند. همسران ديپلمات‌هايي كه در اين دستگاه كار مي‌كنند در زندگي روزانه و ماموريت‌هاي آنها شريك هستند، به عنوان يك جزء دستگاه خارجي محسوب مي‌شوند بنابراين بايد تعهد كافي داشته باشند، متخصص و مجرب باشند، در عين حال بايد بكوشند كه سيمايي درست و مطلوب از يك زن مسلمان به جامعه جهاني عرضه كنند. اين موضوع مهم تر از هر چيز ديگر است و بايد زن يك ديپلمات، زن يك وزير از اين حيث با ديگران تفاوت داشته باشد، نه در بهره مندي از امكانات.
و به انجام كاري براي كشور منجر شود. در تمام زندگي هم در اين راستا، حركت كرده ام.
چند فرزند داريد؟دو فرزند دارم، يك پسر و يك دختر، پسرم دانشجوي دكتراي معماري است و در يزد درس مي‌خواند، دخترم دانشجوي فوق ليسانس فيزيولوژي گياهي در تهران هست.
به سياست علاقه‌مند هستند؟پسرم در جريان مسائل سياسي و علاقه‌مند به اين حوزه است اما تاكيد ما اين بوده است هر دو در زمينه درسي در پي موفقيت حداكثري باشند كه خوشبختانه تاكنون چنين بوده است.
تا به حال شده كه مشكلات فرزندان‌تان را با سفارش آقاي متكي حل كنيد؟ يا اينكه در آينده بنا باشد به سفارش پدر، در حوزه‌اي مشغول بكار شوند؟خوشبختانه از ابتداي زندگي تاكنون چنين موردي پيش نيامده است. اساسا يكي از ويژگي‌هاي اخلاقي خاص آقاي متكي تواضع و كم توقع بودن ايشان است و اين مساله در خانواده هم جا افتاده است. بچه‌هاي من 27 و 22 ساله هستند، هر دو هم ازدواج كرده‌اند. هر دو شرايط كاري پدرشان را درك كرده‌اند و توقع خاصي نداشته اند. حتي خيلي‌ها به پسرم كه در يزد درس مي‌خواند گفتند چرا از نفوذ پدرش براي انتقال به تهران استفاده نمي‌كند؟ اما خود پسرم هم حتي نخواست از اين موقعيت استفاده كند. بنابراين هيچ كدام توقعي در اين زمينه‌ها از حاج آقا ندارند.
زندگي شما چگونه است؟ كجا زندگي مي‌كنيد؟ما اساسا تلاش كرده‌ايم كه مثل بقيه زندگي كنيم. خانه ما در خيابان خواجه عبدالله انصاري، يك خانه 50 سال ساخت است، خيلي قديمي است. از سوي ديگر من به عنوان يك زن مومن و فرزند شهيد، سهم خواهي را جسارت به سابقه خودم و خانواده‌ام دانسته‌ام. هنگام ازدواج هم آقاي متكي صحبت كردند كه با توجه به نوع زندگي شان، وضعيت دشواري را خواهيم داشت و بايد خيلي از مواقع منافع عمومي و مردم را به منافع و زندگي شخصي ترجيح دهم و بنده با احساس تعهد و مسئوليت قبول كردم. احساسم اين است كه اگر روزي درخواست خلاف معمول داشته باشم و بخواهم از جايگاه و موقعيت آقاي متكي سوءاستفاده كنم، بايد جايگاه و شخصيت خودم را بازتعريف كنم.
در مورد اقوام چطور؟ شده كه به واسطه سمت آقاي متكي اقوامي غير متخصص در اين دستگاه مشغول شده باشند؟بعيد مي‌دانم كه چنين باشد و فردي غيرمرتبط با حوزه كاري مشغول شده باشد. در مجلس هم ايشان توضيح دادند كه در طول سالهاي گذشته، حداقل موارد را داشته‌اند و من هم فكر مي‌كنم كه اين طور بوده است.
از وقتي كه آقاي متكي، وزير شده اند، چقدر از حيث ارتباطات فاميلي محدودتر شده ايد؟طبيعتا كمتر شده است. خب! حضور ايشان در منزل بسيار كم است. ايشان اغلب در خارج از كشور به سر مي‌برند.
ارتباطات شما با اقوام چطور؟اقوام ما در بهشهر زندگي مي‌كنند، ما حدود 30 سال است كه در تهران زندگي مي‌كنيم. مسئوليت آقاي متكي سبب شده كه ايشان فرصت كمي براي ارتباط و ديدار با اقوام داشته باشند ولي بنده سعي كرده ام كه در طول سال، در فرصتي مناسب ايفاي وظيفه كنم و به ديدن اقوام بروم.
تا حالا پيش آمده كه در جمع خانواده‌ها يا فاميل، كسي از رويكردهاي ايشان يا دولت در حوزه سياست خارجي، انتقاد كند؟ برخورد آقاي متكي چطور بوده است؟بله، پيش آمده و ايشان هم با صبوري تمام به انتقادات پاسخ مي‌دهند. البته يكي از ويژگي‌هاي ايشان اين است كه كمتر حرف مي‌زنند و در مباحث هم فضا را طوري مديريت مي‌كنند كه جاي بحث و انتقاد باز باشد. بايد ذكر كنم كه اين خصوصيت از صبوري ايشان هم نشأت مي‌گيرد. در طول سالهاي زندگي مشترك، ايشان اين ويژگي را حفظ كرده‌اند. مي‌دانيد كه هر چه حوزه كاري گسترده‌تر مي‌شود، مسئوليت‌ها سنگين‌تر مي‌شود ولي در طول سالهاي گذشته، نشده كه بازخورد مسائل كاري ايشان به منزل كشيده شود و تبعات مسئوليت در چهره و يا كلام ايشان در منزل ديده شود. در مقابل من هم سعي كرده ام كه چه در حوزه خانواده و چه در حوزه اجتماع، به عنوان يك زن موفق و مسئول ايفاي نقش كنم. يك نكته ديگر اينكه برخي فكر مي‌كنند كه موفقيت زن در گرو جدا شدن از خانواده و پيوستن صرف به جامعه است، اين هم درست نيست. من به زن بودن به عنوان يك موهبت الهي نگاه كردم و تمام تلاشم اين بوده است كه هم در قامت يك مادر و هم به عنوان يك همسر ايفا كنم. درباره ساير مسئوليت‌ها و حتي علائق خودم هم تلاش كرده‌ام جدي باشم. يادم هست زماني كه به خانه فعلي آمديم، همسايه ما برايش اين سوال پيش آمده بود كه چه كساني قرار است در اين منزل زندگي كنند؟! خانه خيلي قديمي است، سقفش هم ريزش كرده بود. ولي خب! من شمالي هستم و به كشاورزي خيلي علاقه دارم. يك حياط كوچولو داشتيم، از همان ابتدا يك باغچه خوب و زيبا در حياط ساماندهي كردم و سبزي و كدو كاشتم. رب و ترشي درست مي‌كنم. هنوز هم به اينگونه كارها علاقه دارم. در طول اين مدت هم سعي كرده‌ام كه حق همسايگي را هم ادا كنم و با همسايگان رابطه‌اي صميمي و نزديك داشته باشم. من اعتقاد دارم كه موهبت ويژگي‌هاي زنانه و توجه به اين ويژگي‌ها سبب مي‌شود كه يك نوع آرامش روحي در وجود زن حكمفرما شود. مثلا من خودم علاقه‌مند هستم كه نان شمالي پخت كنم؛ نان گردو و....
آقاي متكي دستپخت شما را مي‌پسندند؟ چون معمولا براي كسي مثل وزير خارجه هميشه و در همه كشورها بهترين غذاها تهيه مي‌شود. با اين وجود...بله، خيلي هم تعريف مي‌كند. يادم هست در اوايل زندگي كه دانشجو بودم و آشپزي خوب بلد نبودم، ايشان خيلي خوب از دستپخت‌هاي من كه تعريفي نداشت، تعريف مي‌كردند و در واقع همين روحيه باعث شد كه اعتماد به نفس من بهتر شده و در نتيجه آشپزي‌ام بهتر شود. در دوره اول مجلس بنابر وضعيت شغلي ايشان، خيلي مهمان داشتيم و با حمايت ايشان موفق به پذيرايي از انبوه مهمانان مي‌شدم.
بنابراين وقتي آقاي متكي دير وقت مي‌آيند به منزل شما را بيدار مي‌كنند برايشان غذا آماده كنيد!نه. خيلي آرام مي‌رود سراغ يخچال و يك ليوان شير مي‌خورد. علاقه زيادي هم به نان و ماست دارد و گاهي نان و ماست مي‌خورد.
تا به حال به اين فكر نكرده‌ايد كه شما به عنوان يك دكتراي داروسازي و همسر وزير امور خارجه چرا بايد خودتان در منزل كارهاي‌تان را انجام دهيد؟ خدمه نداريد؟بعضي‌ها كه اين حرف‌ها را مي‌زنند فكر مي‌كنند همسر وزير خارجه بايد با ديگران فرق داشته باشد. من تعجب مي‌كنم. فكر مي‌كنم اين نوع برداشت‌ها به نوع نگاه افراد برمي‌گردد. من تعريفم از دستگاه سياست خارجي ويترين كشور است، اين ويترين را اجزاي اين دستگاه تعريف مي‌كنند. همسران ديپلمات‌هايي كه در اين دستگاه كار مي‌كنند در زندگي روزانه و ماموريت‌هاي آنها شريك هستند، به عنوان يك جزء دستگاه خارجي محسوب مي‌شوند بنابراين بايد تعهد كافي داشته باشند، متخصص و مجرب باشند، در عين حال بايد بكوشند كه سيمايي درست و مطلوب از يك زن مسلمان به جامعه جهاني عرضه كنند. اين موضوع مهم تر از هر چيز ديگر است و بايد زن يك ديپلمات، زن يك وزير از اين حيث با ديگران تفاوت داشته باشد، نه در بهره مندي از امكانات.
شما به سبب موقعيت شغلي، ساعت‌هاي زيادي را در خارج از منزل حضور داريد، چگونه فضاي كار بيرون و درون منزل را با هم هماهنگ مي‌كنيد؟من ابتداي انقلاب، دانشجوي رشته بهداشت محيط دانشگاه علوم پزشكي ايران بودم. 106 واحد را پاس كردم، براي آقاي متكي ماموريت تركيه پيش آمد و بايد ايشان را همراهي مي‌كردم. از سويي تعهد به كار داشتم و ممنوع‌الخروج بودم. ناچار شدم كه تعهدم را بخرم تا بتوانم سفر بروم. بعد از بازگشت، در سال 69 در كنكور شركت كردم، داروسازي تهران قبول شدم و با بهترين نمره فارغ‌التحصيل شدم.
از سهميه خانواده شهدا استفاده كرديد؟داروسازي رشته سختي است، حتي اگر با سهميه هم قبول بشوي، بايد دوره‌هاي درسي سختي را پشت سر بگذاريد و اين ربطي به استفاده يا عدم استفاده از سهميه ندارد. در دوره اول كه بهداشت محيط قبول شدم پدرم حضور داشتند و ايشان هم خيلي به درس خواندن من حساس بودند. در بازگشت از تركيه هم، اين تشويق خانواده بود كه منجر به بازگشت من به درس و كنكور شد.
در حوزه داروسازي هم تجربه كاري داريد؟پس از اينكه از ژاپن برگشتيم، در بخش تجهيزات پزشكي و دارويي هلال احمر مشغول به‌كار شدم. هلال احمر در آن زمان در شهرك صنعتي كه نزديك تنكابن بود، در حوزه توليد عصاره گياهان دارويي كارخانه‌اي راه اندازي كرده بود. شش سال در آن حوزه با جديت كار كردم، ارتباط نزديكي با دانشگاه‌ها و دانشجويان داشتم، كار كه تمام شد، به وزارت بهداشت منتقل شدم.
در حوزه كاري امروزتان، نگاه آقاي متكي را به عنوان وزير و مافوق اداري چگونه ديديد؟ نسبت به كار شما نظر مثبت دارد؟خدمت در حوزه كاري كنوني، توفيق الهي بود. اقداماتي انجام شد كه تابه‌حال به‌درستي تعريف نشده بود، ساختار خاصي هم وجود نداشت، نگاه مثبت ايشان به مسائل خانواده‌هاي ديپلمات‌هاي ايراني و مسائل حوزه زنان و خانواده سبب شد كه تدابيري جديد در اين زمينه انديشيده شود و از لحاظ فرهنگي هم گام‌هاي جديد و مهمي برداشته شود. در مجموع تجربيات جديدي داشتيم كه سعي كرديم خيلي تبليغاتي نشود و اميدوارم در حوزه عمل، جزو باقيات صالحات ما باشد.
تصويري كه امروز از زن ايراني به‌ويژه در صدا و سيما ترسيم مي‌شود، شخصيتي پرتوقع و پيگير مد و ظاهر را نشان مي‌دهد، اما ظاهرا شما در زندگي تلاش كرده‌ايد كه راهي متفاوت بپيماييد. چقدر تصويري كه در رسانه‌هاي عمومي از زن ايراني ترسيم مي‌شود را نزديك به واقعيت مي‌دانيد؟موضوع مهمي را مطرح كرديد. به نظر من اصلا اين تصوير واقعي نيست. ما در آموزه‌هاي ديني، تاكيداتي خلاف اين را داريم. آيات قرآن به گونه‌اي متمايز با همه اديان، جايگاه و حقوق زن را تعريف كرده است. به نظر مي‌رسد بايد اين جايگاه به جامعه شناسانده شود. البته در دنيا، سناريوي‌هاي متعددي براي احقاق حقوق زن را تعريف كردند و اغلب در اين سناريو، زنان جهان را به عنوان ابزار تبليغاتي، اقتصادي و سياسي مورد استفاده قرار دادند و اين سناريوها تاثيراتي منفي را بر جامعه ما هم داشته اند. ما براي زنان جهان نگران هستيم، چون از ابتدا مسيري كه براي دفاع يا احقاق حقوق زنان مورد استناد قرار گرفت، نادرست بود. اين مسير نادرست، خروجي‌هاي نادرستي هم داشت. در نشستي كه چندي پيش با خانم كارولين حنان، مشاور سياستگذاري برابري جنسيتي زنان داشتم، به نوعي با طرح سوالاتي در حوزه برابري جنسيتي و سياستگذاري كه از ابتداي حركت‌هاي مرتبط با حوزه زنان صورت گرفته است، با استناد به آمارهاي سازمان ملل، به ايشان گفتم كه نابرابري‌ها در حوزه زنان در كشورهاي مختلف بسيار گسترده است و اين نشان مي‌دهد روند تلاش‌ها اشتباه بوده است كه پس از مدت‌هاي مديد، نتيجه درخوري نداشته است. مثلا در هلند، خشونت خانگي عليه زنان بيداد مي‌كند، در انگلستان، نابرابري در پرداخت دستمزدها، تبعيضي گسترده را سبب شده است، در سوئد، افسردگي زنان به يك مساله ملي تبديل شده است. خب! چنين مواردي نشان مي‌دهد كه بايد بازنگري جدي در مباني و روش‌هاي به‌كار گرفته صورت بگيرد و با بهره گيري از انديشمندان كشورهاي مختلف و تشكيل يك اتاق فكر فعال، طرحي تازه براي حل مشكلات ارائه شود.
