اخراج سفير اسرائيل، نمايش جديد تركها

بيش از يك از جدال و رويايي ديپلماتيك تركيه و اسرائيل مي گذرد. علت اين جدال ها به حمله كماندوهاي ارتش اسرائيل به كشتي مرمره تركيه بر مي گردد. البته پيش از آن رجب طيب اردوغان، نخست وزير تركيه در اجلاس داووس كوشيده بود تا با يك نمايش به موقع در برابر شيمون پرز، رئيس اسرائيل، اقدامات اسرائيل در كشتار كودكان و زنان بي دفاع فلسطيني را مورد اعتراض قرار دهد. اما اين اتفاق امري نبود كه روابط ديرينه و استراتژيك اين دو بازيگر را تحت تاثير قرار دهد. باري حمله كماندوها به كشتي كمك رسان سبب شد تا اين روابط دستخوش تحولات نويني شود. تركيه ضمن اعتراض شديد به اين اقدام وحشيانه، سفير خود را از تل آويو فرا خواند . البته اسرائيلي ها ترجيح دادند تا گابي لوين، سفير خود را در آنكارا نگه دارند. پس از اين ماجرا تلاش هاي ميانجي گران متعدد نتوانست اين رابطه را به حالت ابتدايي بازگرداند.

به گزارش فردا با انتشار گزارش اوليه هيات تحقيق سازمان ملل در روز جمعه در مورد اين حادثه خونين، داوود اغلو ضمن اعتراض به اين گزارش، اعلام كرد كه اين كشور روابط ديپلماتيك خود را با تل آويو به پايين‌ترين حد مي‌رساند. مهمترين بخش حرف هاي اغلو آنجا بود كه اعلام كرد: سفير اسرائيل بايد تا روز چهارشنبه تركيه را ترك كند. داوود اوغلو همچنين خاطرنشان كرد كه تركيه تمام توافق نامه‌هاي نظامي خود را با اسرائيل به تعليق درآورده است. به گفته اغلو «زمان آن فرا رسيده است كه اسرائيل بهاي اقدام‌هايش را بپردازد. اسرائيل تمام موقعيت‌ها براي خاتمه بخشيدن به بحران را از ميان برده است و حال بايد نتيجه اقدام‌هاي نادرستش را ببيند.»

اما اينكه چرا تركيه در بحبوحه تحولات منطقه اي چنين اقدامي را در دستور كار خود قرار داده از چند منظر قابل تحليل است. شايد در وهله اول تمام كساني كه در اين مدت شيفته ديپلماسي پر طمطراق تركيه در اين سالها شده باشند، اين اقدام را يك حركت اساسي و «ضرب شصت ترك ها» به شريك ديرنيه خود قلمداد كنند. خاصه آنكه مقامات اين كشور عذر خواهي، پرداخت غرامت و برداشتن حصر غزه ( سه شرط اردوغان براي عادي سازي روابط) را شرط عادي سازي روابط عنوان كرده اند. وزارت امور خارجه ايران نيز در بيانيه اي ضمن استقبال از اخراج سفير رژيم صهيونيستي از آنكارا، خواستار جلوگيري از اعمال نفوذ اين رژيم در تغيير نتايج تحقيقات مستقل بين‌المللي شد.

اما در برابر اين تحليل مي توان يك نگاه واقع بينانه تر و عملياتي تر داشت. در وراي ديپلماسي تركيه كه توسط دكتر داوود اغلو رهبري مي شود، يك «منفعت طلبي و منافع محوري» اساسي ديده مي شود تا جايي كه منتقدين تركيه، اين كشور را به بازگشت به دوران عثماني متهم كرده اند. علاوه بر اين و با توجه به مسائلي كه در ماه هاي اخير در منطقه خصوصا در دو كشور ليبي و سوريه رخ داد، همگان متوجه شدند كه ترك ها در نهايت ديپلماسي غرب محور را در دستور كار خود قرار مي دهند و چندان نمي توان به نمايش هاي ديپلمات هاي ترك دل بست. نكته اين جاست كه ترك ها در ماه هاي گذشته و از قبل در پيش گرفتن چنين ديپلماسي ( غرب گرايي و منفعت محوري) در قبال ليبي و خصوصا سوريه با انتقاداتي مواجه شدند. چرا كه به هر حال سوريه در منطقه جزو معدود بازيگراني است كه در مقابل اسرائيل ايستاده و تركها علي رغم آنكه مسئولين سوريه ناآرامي هاي داخلي را به عوامل خارجي نسبت دادند، حاضر نشدند كه از مخالفت با اسد دست بردارند و حتي اقدام به برگزاري نشست مخالفان سوريه در استانبول كردند.

اينك ترك ها با انتشار گزارش هيات تحقيق سازمان ملل فرصت مناسبي را بدست آورده اند تا بار ديگر خود را به عنوان يكي از مخالفان اسرائيل در منطقه معرفي كرده و بدين وسيله مشروعيت مضاعفي را براي اقدامات ترك تازانه خود دست و پا كنند. وگرنه ترك ها بارها و بارها نشان داده اند كه جايي كه منفعت و منافع در ميان باشد، چندان تمايل به ايفاي نقش هاي خاص و متفاوت ندارند. همچنين بايد گفت كه بعيد است كه ترك ها تجارت ميلياردي و شراكت استراتژيك در زمينه هاي نظامي و اقتصادي را به خاطر حمله به كشتي مرمره از دست بدهند. خاصه آنكه در ميان مسئولين اسرائيلي بر سر عذر خواهي و عدم عذر خواهي اختلاف نظر جدي وجود دارد.

لذا ترك ها مي دانند كه با اين تهديدات لفظي هم مي توانند، ضمن دامن زدن به اختلافات داخلي اسرائيل، آنها را مجبور به عذر خواهي كنند و هم مي توانند مشروعيت مضاعفي را در تحولات منطقه بدست آورند.
نكته مهم ديگر موافقت تركيه با نصب رادار سامانه ضدموشکی سازمان ناتو در خاک خود است كه اصلي ترين هدف آن مقابله با ايران است. اين امر درست در زماني صورت مي گيرد كه تركيه جدال لفظي خود با اسرائيل را آغاز كرده است. به تعبير ديگر مي توان گفت كه ترك ها از طريق جنگ لفظي قصد دارند تا مسئله استقرار اين طرح را به حاشيه ببرند و توجهات را به سمت ديگر ببرند.

جالب اينجاست كه در همان روزي كه داوود اغلو سخن از اخراج سفير اسرائيل را بر زبان راند، اسرائيل كنسول جديد خود در ازمير را معرفي كرد. در اين روز اسرائيل تصمیم گرفت یک بازرگان سرشناس اسرائیلی ترکی تبار به نام جاک اسکی نازی اوغلو را به عنوان کنسول افتخاری را در شهر ازمیر ترکیه در منطقه ایجه تعیین کند. شبکه ماهواره ای NTV ترکیه با اعلام این خبر افزود: با وجود بحرانی بودن روابط میان ترکیه و اسرائيل، تل آویو چنین تصمیم را اتخاذ کرده است. بر اساس اعلام اين شبكه، این بازرگان ترک تبار قرار است از روز 14 سپتامبر ماموریت خویش را در شهر ازمیر ترکیه آغاز کند.

مخلص كلام آنكه نبايد چندان به رفتارهاي عوام گرايانه و به تعبيبر وزير امور خارجه ايران «نمايشي» ( منظور سفر اردوغان به سومالي بود) دلخوش بود و بايد به انتظار نشست و ديد كه ترك ها آيا واقعا در صورت عدم عذر خواهي اسرائيلي ها، روابط خود را كاهش مي دهند يا نه.