جوان:هرساله در ماه‌هاي آخر سال جوانان زيادي در انتظار خبرهاي تازه درباره خدمت وظيفه عمومي هستند، جواناني كه در فروردين سال بعد به سن مشموليت مي‌رسند و بايد خود را براي اعزام به ادارات وظيفه عمومي معرفي كنند، اين دسته از افراد هر ساله در چنين روزهايي اخبار مربوط به سربازي را با دقت و اشتياق خاصي دنبال مي‌كنند. براي اطلاع از آخرين شرايط و مقررات سربازي و تغييرات احتمالي از سال آينده گفت‌وگويي مشروح با سردار موسي كمالي، جانشين اداره منابع انساني ستاد كل نيروهاي مسلح انجام داده‌ايم، در اين گفت‌وگو كمالي به بخش‌هايي از تغييرات قانون نظام وظيفه در سال آينده و سؤالات شما خوانندگان عزيز پاسخ داده است.
سردار! مدتي است كه مباحثي درباره طرح خوشايندسازي سربازي در بين جوانان نقل مي‌شود، اما از طرف مسئولان ستاد كل نيروهاي مسلح بارها وجود چنين طرحي تكذيب شده، ماجراي اين طرح چيست و از كجا اين موضوع نقل محافل شده است؟
من هم همانند شما و ديگر دوستان جوان، زمزمه‌هاي اين طرح را در محافل و مجالس مختلف شنيده‌ام، اصلاً در مجموعه ستاد كل نيروهاي مسلح چنين طرحي وجود ندارد. من نمي‌دانم براي اولين‌بار چه كسي اين طرح را مطرح كرد و با چه هدفي مطرح شد، مطرح شدن چنين شايعاتي باعث مي‌شود هر شخصي از ديد خودش خوشايندسازي را تعريف كند.
اما سردار! فكر نمي‌كنيد جواني كه از خانواده‌اش جدا مي‌شود و دوران سربازي را به دور از خانه مي‌گذراند، نيازمند برنامه‌هاي مشخص و درحقيقت خوشايندسازي سربازي است؟
بله، صددرصد همين طوراست، اما اينكه تعدادي ازافراد با مقاصد خاص شايعاتي را درجامعه پخش كنند كه به دور از واقعيت باشد اين پذيرفته نيست، در نيروهاي مسلح طرحي به نام «خوشايندسازي» وجود ندارد، اما اصل موضوع خوشايندسازي منتقي نيست، خوشايندسازي سربازي در قالب طرح‌ها و برنامه‌هاي مشخصي در حال اجراست.
نزديك به يكسال از زمان تصويب طرح جامع سربازي در مجلس توسط نمايندگان مي‌گذرد، اما تا به امروز اجراي اين طرح با تأخير همراه بوده، سرانجام اين طرح چگونه مي‌شود؟
نزديك به يكسال پيش درجلسات مختلف كارشناسي طرحي تحت عنوان «طرح جامعه تحول خدمت وظيفه عمومي» در قالب لايحه‌اي به مجلس تقديم شد و بعد از چند ماه بررسي اين طرح به تصويب نهايي نمايندگان رسيد و براي اجرا به دولت ابلاغ شد، اما در حال حاضر به دليل بارمالي كه اين طرح دارد، اجراي آن همچنان از طرف دولت با تأخير همراه بوده است، البته اميدواريم كه سرانجام اين طرح تا پايان سال مشخص شود و بتوانيم آن را از ابتداي سال آينده اجرايي كنيم.
فكر نمي‌كنيد كه درباره اين طرح و تغييراتي كه با اجراي آن در بخش‌هاي مختلف خدمت وظيفه عمومي اعمال مي‌شود، اطلاع‌رساني كافي به جامعه انجام نشده است؟
يكي از سياست‌هاي ستاد كل نيروهاي مسلح دربحث سربازي اين است كه درباره مقررات جديد خدمت سربازي تا زمان نهايي شدن و اجرا و براي جلوگيري از هرگونه ابهامي خودداري كند، درباره طرح جديد سربازي هم به دليل اينكه تاكنون دولت آمادگي خود را اعلام نكرده، اطلاع‌رساني دقيقي به جامعه انجام نشده است.
سردار! با اجراي اين طرح كدام بخش‌هاي خدمت وظيفه عمومي دچار تغييرات مي‌شود؟
با توجه به پيش‌‌بيني‌هاي انجام شده در صورت اجرايي شدن طرح جامع سربازي تمامي بخش‌ها از اعزام گرفته تا آموزش و معافيت‌ها و برخورد با سربازان فراري تغيير مي‌كند.
منظور شما چه تغييراتي است؟
در حال حاضر نمي‌خواهيم درباره اين تغييرات خبري را اعلام كنيم.
اما جناب كمالي! جوانان زيادي در حال حاضر مشتاق شنيدن خبرهاي تازه درباره سربازي هستند، آنها را در انتظار نگذاريد.
من به چند نمونه كه امكان دارد اشاره مي‌كنم، براي مثال در بخش اعزام درحال حاضر طبق قانون هر فرد ذكور ايران در فروردين سالي كه وارد ۱۸ سالگي مي‌شود، به عنوان مشمول شناخته خواهد شد، بنابراين فردي كه متولد اسفند است، در فروردين مشمول مي‌شود، طبق قانون جديد افراد در ماهي كه به سن ۱۸ سالگي مي‌رسند مشمول هستند، بنابراين متولد اسفند ماه در همان اسفند به سن مشموليت مي‌رسد.
خب! اين موضوع چه تأثيري در بحث اعزام دارد؟
با اجراي اين بند از قانون جديد فردي كه به طورمثال اسفند متولد شده درهمان ماه هم به سن مشموليت مي‌رسد و با اين وجود ۱۱ ماه در شمول قانون نيست و براي درس خواندن و فعاليت‌هاي ديگر فرصت دارد يا يكي ديگر از تغييرات جديد مربوط به زمان احضار مشمولان است، در قانون فعلي اشاره شده است، زماني كه فرد از سوي نظام وظيفه احضار مي‌شود بايد بلافاصله خودش را براي اعزام معرفي كند، اما در قانون جديد آمده است كه افراد ديپلم و فوق ديپلم به بالا يكسال فرصت دارند تا از زمان احضار خودشان را معرفي كنند، اين تغييرات براي افراد زير ديپلم شش‌ماه فرصت گذاشته است.
به نظر شما آثار و پيامد‌هاي اين تغييرات در بحث سربازي چگونه خودش را نشان مي‌دهد؟
طبق پيش‌‌بيني‌هاي انجام شده با اجرايي شدن اين تغييرات افراد مرتكب غيبت كمتري مي‌شوند و آمار سربازان فراري به شدت كاهش خواهد داشت و مشمولان فرصت بيشتري براي ادامه تحصيل خواهند داشت.
يعني مي‌توان نتيجه گرفت كه از ابتداي سال آينده شاهد تغييرات گسترده‌اي در بحث سربازي در كشور باشيم؟
بله، چنانچه دولت آمادگي خود را اعلام كند و بار مالي طرح تأمين شود و در نهايت از ابتداي سال ۹۰ وارد فاز اجرايي اين قانون شويم، شاهد تغييرات گسترده‌اي در نظام وظيفه عمومي خواهيم بود كه در زمان اجرا اطلاع‌رساني دقيق و شفافي به خانواده‌ها و جوانان صورت خواهد گرفت. البته بايد به اين نكته هم اشاره كنم كه با توجه به تهديدات مختلفي كه درحال حاضر در كشور وجود دارد، در مباحث آموزش سربازان هم با اجراي قانون جديد تغييراتي اعمال مي‌شود كه از آن جمله مي‌توان به بسط و گسترش آموزش‌هاي عقيدتي- سياسي با توجه به تهديدات نرم اشاره كرد.
سردار! «غيبت و فرار»، دو واژه‌اي هستند كه همواره درمباحث سربازي مطرح مي‌شود، بسياري از جوانان به دليل ناآگاهي در ورطه فرار يا غيبت‌هاي طولاني گرفتار مي‌شوند، آيا براي كاهش آمار غيبت‌ها يا سربازان فراري هم برنامه‌اي دارد؟
بله، صددرصد براي سربازان فراري برنامه ويژه‌اي داريم، طبق قانون افرادي كه در زمان احضار يا اعزام خودشان را معرفي نكنند، سرباز غايب و سربازاني كه به هر دليل در زمان خدمت از پادگان‌ها و مراكز آموزشي فرار كنند، سرباز فراري به حساب مي‌آيند. در حال حاضر آمار سربازان فراري به شدت كاهش يافته؛ چراكه در سال‌هاي گذشته شرايط سربازي به صورتي تغيير داشته كه سربازان كمتر به فكر فرار از خدمت بوده‌اند، آمارهاي موجود نشان مي‌دهد كه سربازان غايب ۱۳ درصد از كل جمعيت سرباز نيروهاي مسلح را تشكيل مي‌دهند كه اين افراد به دلايل مختلف در زمان‌هاي تعيين شده خودشان را معرفي نكرده‌اند، در قانون جديد كه به زودي اجرايي مي‌شود، جرائم سنگيني براي سربازان فراري و غايب در نظرگرفته‌ايم، چنانچه فردي تا سه ماه مرتكب غيبت شود، برابر با سه ماه اضافه خدمت دارد، اما چنانچه اين مدت غيبت فرد افزايش يابد و سه ماه تا يكسال غيبت داشته باشد، اضافه خدمتش تا شش ماه حساب مي‌شود. در مرحله آخر هم اگرغيبت فردي براي اعزام به خدمت بيش از يكسال شد علاوه براينكه بايد شش ماه اضافه خدمت را تحمل كند، به عنوان سرباز فراري به حساب مي‌آيد و به محاكم قضائي معرفي مي‌شود.
محروميت‌هاي اجتماعي هم در نظرگرفته شده است؟
محروميت‌هاي اجتماعي طبق قانون براي سربازان فراري برقراراست، براي مثال بانك‌هاي دولتي از سال آينده حق پرداخت هيچگونه وام يا تسهيلاتي را به سربازان فراري ندارند، شهرداري‌ها هم حق اعطاي مجوز براي اشتغال به اين افراد را ندارند.
در حال حاضر بسياري از سربازان فراري در شركت‌هاي خصوصي اشتغال دارند، براي اين گروه چه فكري كرده‌ايد؟
براي اين گروه طبق برنامه‌ريزي‌هاي انجام شده شركت‌هاي خصوصي كه اين افراد را به كار مي‌گيرند، اگر براي بار اول باشد بايد هزينه يك سرباز را به حساب دولت واريز كنند و چنانچه براي بار دوم و بيشتر شد بايد هزينه سه سرباز را پرداخت كنند و در نهايت بايد يادآورشوم كه ستاد كل نيروهاي مسلح براي حفظ عدالت در سربازي و پايمال نشدن حقوق افرادي كه به خدمت اعزام مي‌شوند، برنامه‌هاي مفصلي براي برخورد با سربازان فراري دارد.
سردار! نحوه تقسيم مشمولان در پادگان‌ها و مراكز نظامي يكي از دغدغه‌هاي اصلي جوانان است، براي حفظ عدالت در تقسيم مشمولان چه برنامه‌اي در سال آينده داريد؟
ستاد كل نيروهاي مسلح به دو دستگاه اجازه داده كه براي انجام امور اداري خود نسبت به جذب سرباز اقدام كنند، وزارتخانه‌هاي مختلف و چند سازمان دولتي و بنياد تعاون مي‌توانند طبق سهميه اختصاصي از سرباز استفاده كنند، سالانه به طورميانگين ۳۰ تا ۳۵ هزار نفر سرباز به دستگاه‌هاي دولتي مي‌دهيم تا براي امور اداري خود استفاده كنند.
اما جناب كمالي! فكر نمي‌كنيد اين شرايط باعث شود تا برخي بي‌عدالتي‌ها و پارتي‌بازي‌هاي اداري در بحث جذب سرباز هم به وجود آيد؟
سؤال خوبي پرسيد، ما براي ادارات دولتي و وزارتخانه‌هايي كه براي كارهاي روزمره خود سرباز مي‌گيرند، يكسري قوانين و شرايطي گذاشته‌ايم:
۱- سرباز بايد از اقوام درجه يك، سببي يا نسبي دستگاه اداري نباشد ۲- سرباز متأهل باشد ۳- سرباز تحت پوشش كميته امداد يا سازمان بهزيستي باشد ۴- از ايثارگران باشد ۵- در نهايت بورسيه يا سهميه سازمان مورد نظر باشد. يعني اينگونه نيست كه هر سازماني با دلخواه خود سرباز جذب كند.
سردار! به تازگي ايميل‌هايي براي تعداد زيادي از جوانان ارسال مي‌شود تحت عنوان آموزش«سرباز صنعت» ماجرا اين نوع سربازي چي است؟
من درهمين مصاحبه اعلام مي‌كنم كه اصلاً چيزي به نام سرباز صنعت وجود ندارد، متأسفانه تعدادي از مديران و مسئولان وزارتخانه‌ها بدون هماهنگي طرح‌هاي پيشنهادي خود را در رسانه‌ها اعلام مي‌كنند و همين موضوع باعث ايجاد سؤالاتي در ذهن جوانان مي‌شود، حتي مدتي پيش خبرهايي درباره به كارگيري سرباز معدن، سرباز مسجد، سرباز جنگل و... داشتيم كه بدون دليل از سوي يكي ازمديران وزاتخانه‌اي اعلام شده بود. اما مواردي كه به طوررسمي وجود دارد، يكي سربازمعلم و ديگري سرباز تعاون يار است كه براي سرباز معلم سالانه تعدادي از جوانان را براي كمك به بحث آموزش در مناطق محروم در اختيار وزارت آموزش و پرورش قرار مي‌گيرند، تعدادي هم تحت عنوان سرباز هيئت علمي به وزارت علوم و تعدادي هم تحت عنوان سرباز تعاون يار به وزارت تعاون مي‌دهيم .
آقاي كمالي، شما بارها اعلام كرده‌ايد كه خريد خدمت سربازي به كلي منتفي است سؤالي كه در بين بسياري از جوانان مطرح مي‌شود، اين است كه چرا در يك برهه زماني اين طرح اجرا شد، آيا درآن زمان موضوع اجحاف در حق ديگران مطرح نبود؟
بايد به اين نكته متذكر شوم كه برنامه و سياست‌هايي كه درباره سربازي وضع مي‌شود، در چارچوب فرامين و مقرراتي است كه از سوي فرماندهي كل قوا اعمال مي‌شود، اما در سال‌هاي گذشته برخي ازمقررات همچون خريد خدمت سربازي در جايي ديگر تصويب شده است، زماني مجلس وقت طرحي را درباره خريد خدمت سربازي به تصويب رساند و دولت وقت هم از اين طرح حمايت كرد، در آن زمان ستاد كل نيروهاي مسلح به‌رغم مخالفتي كه با اين طرح داشت، اما براي كمك به دولت وقت در راستاي سياست‌هاي فرماندهي كل قوا در آن زمان مخالفتي نكرد، اما بعد‌ها با پيگيري‌هاي ستاد كل، نمايندگان مجلس هم به اين نتيجه رسيدند كه اين طرح اجحاف در حقوق بخش از سربازان و جوانان است و در نتيجه طرح خريد خدمت سربازي براي هميشه منتفي شد.
