عملیات روانی چیست؟

عملیات روانی عملیاتی برنامه ریزی شده در جهت القای اطلاعات گزینش شده یا سرنخهایی به مخاطب خارجی است به منظور تاثیرگذاری بر احساسات، انگیزه، طرز فکر و در نهایت رفتار دشمن خارجی، سازمانها، گروه ها و افراد. عملیات روانی ممکن است هم در زمان صلح و هم در زمان جنگ مورد استفاده قرار گیرد.

عملیات روانی در سه سطح استراتژیک، عملیاتی و تاکتیکی اجرا می‏شود.

عملیات روانی می تواند موجب ایجاد تنفر علیه رهبری دشمن در میان نیروهای مخالف، بزرگ جلوه دادن تهدیدها و از هم پاشیدن هماهنگی میان نیروهای دشمن شود. عملیات روانی می تواند دشمن را گیج نموده و قدرت تصمیم گیری را از وی سلب کند و در نهایت ابتکار عمل و امکان کنترل شرایط را از دشمن گرفته با پایین آوردن روحیه دشمن انگیزه برخورد تهاجمی را از انان سلب نموده و در نهایت وادار به تسلیم نماید

عملیات روانی به زبان ساده حول محور انتقال یک پیام تبلیغاتی (پروپاگاندا) خاص به دشمن شکل می گیرد. عملیات روانی بر اساس نوع پروپاگاندا به انواع زیر تقسیم می شود:

عملیات روانی سفید: این نوع عملیات را می توان عملیات روانی آشکار نیز نامید. در این حالت حکومت از رسانه‏های رسمی خود و یا از رسانه‏هایی که وابستگی آنها به حکومت آشکار است استفاده می کند. در عملیات روانی سفید محتوای پیام منتقل شده موضع رسمی حکومت تلقی می گردد.

عملیات روانی خاکستری: پروپاگاندا از طریق رسانه‏ های به ظاهر غیر وابسته به حکومت یا مستقل صورت می گیرد. در این حالت باورپذیری و در نتیجه تاثیرگذاری تبلیغات حکومتی بیشتر از زمانی است که همین پیام از طریق رسانه های حکومتی منتقل شود. این نوع عملیات روانی هنگامی موثر خواهد بود که طراحی آن از سوی حکومت برملا نشود و چنانچه به طور کامل از مجاری رسانه‏های غیر ایرانی مطرح شود بیشترین تاثیر را خواهد داشت.

عملیات روانی سیاه: ویژگی این عملیات این است که حکومت و منابع رسمی آن به هیچ وجه حاضر به قبول مسئولیت اطلاعات منتشر شده نیستند. این نوع عملیات اقداماتی نظیر درز دادن اطلاعات یا اسناد و مدارک رسواکننده یا افشاگرانه را شامل می گردد. با توجه به حساسیت سیاسی بسیار زیاد این نوع عملیات، حکومتها یا جناحهای سیاسی سعی می کنند هیچ گونه ردپایی از خود در این عملیات به جا نگذارند و معمولا افشاگری و نشت اطلاعات از طریق منابع ناشناس صورت می‏گیرد.

این نوع عملیات روانی هنگامی موثر خواهد بود که نتوان به راحتی اطلاعات و مدارکی برای نقض و بی اعتبار کردن تبلیغات صورت گرفته به دست آورد. چنانچه عملیات سیاه از طریق رسانه ای صورت گیرد که رویکرد خصمانه‏ای علیه حکومت دارد بیشترین تاثیرگذاری را خواهد داشت.

یک اصل مهم در عملیات روانی جدایی کامل عملیات خاکستری و سیاه از عملیات سفید است. یعنی هرگز نباید رسانه‏ها وافراد درگیر در عملیات خاکستری و سیاه (عملیات پنهان) در عملیات سفید (آشکار) نیز مشارکت داشته باشند.

مراحل عملیات روانی به شرح زیر است:

1- تعیین هدف

2- برآورد و ارزیابی وضعیت فعلی

3- آماده سازی برنامه عملیات روانی

4- انتخاب رسانه

5- طرح ریزی پروپاگاندا

6- تست اولیه (میزان حساسیت مخاطب و کارایی عملیات روانی بر گروه هدف را ارزیابی می کند)

7- تولید مواد تبلیغاتی جنگ روانی

8- اجرا

9- جمع آوری اطلاعات در مورد پاسخ مخاطبان

10- ارزیابی نهایی واکنشها

در این سلسله اقدامات پیش از هرچیز در قدم نخست بایستی با انجام تجزیه وتحلیلهای اطلاعاتی تعیین هدف صورت گیرد. یعنی مشخص شود کدام یک از اهداف می تواند بیشترین تاثیر و منفعت را به دنبال داشته باشد. به این منظور تحلیلگران عملیات روانی باید دریابند که گروه هدف در برابر کدام یک از اهداف اسیب پذیرتر و حساستر است. برای شناخت گروه هدف تحلیلگران رویکرد و وجه نظر گروه هدف در مورد شرایط فعلی، گله و شکایتهای آنها، ترکیب قومیتی، سطح احساس نا امیدی، ترکیب زبانی، مشکلات، حساسیتها، عادات، انگیزه ها، انتظارات و ویژگیهایی نظیر اینها را در گروه هدف مورد بررسی قرار می دهند. پس از این مرحله می توان اهداف را تعیین نمود که به این ترتیب اولین گام عملیات روانی برداشته می شود.

طراحی عملیات روانی در دنیای رسانه های مدرن باید با دقت تمام صورت گیرد زیرا یک اشتباه در طراحی برنامه می‏تواند باعث شود خبری ناخوشایند به سرعت در گوشه و کنار دنیا پخش شده و به عنوان موضع رسمی حکومت تلقی شود.

رسانه: رسانه های مورد استفاده در عملیات روانی بسیار متنوع است از جمله تلوزیون، رادیو، بلندگو، سایتهای اینترنتی، رسانه های چاپی، پخش کردن اعلامیه با هواپیما، درج خبر در روزنامه های خارجی یا پخش اطلاعاتی از طریق شبکه های تلوزیونی خارجی