جبهه‌بندی زنان در مورد وزارت زنان

مهدی خاکی‌فیروز: بحث تشکیل وزارت امور زنان به سال‌ها پیش برمی‌گردد. تاکنون نمایندگان زن مجلس در دوره‌های مختلف و با گرایش‌های سیاسی متفاوت از آن صحبت کرده‌اند ولی آخرین بار در آستانه انتخابات مجلس هشتم و در اوج تبلیغات انتخاباتی، این طرح از سوی زنان جبهه اصولگرا مطرح شد. این گروه از زنان برخلاف زنان اصلاح‌طلب که عمدتاً پس از راهیابی به مجلس، وعده‌های انتخاباتی خود را فراموش می‌کردند، در سال 87 سعی کردند برای اولین بار این موضوع را در سطحی فراتر از شعار انتخاباتی دنبال کنند اما تلاش آنها برای طرح موضوع در صحن علنی مجلس با مخالفت تعدادی از نمایندگان بانفوذ مجلس مواجه شد و این‌ طرح ناچار مسکوت ماند.

امسال پس از تعطیلات نوروزی نمایندگان مجلس، یک بار دیگر حامیان تشکیل وزارتخانه امور زنان از لاک دفاعی خود خارج شده و این بحث را مطرح کردند. طیبه صفایی رئیس فراکسیون زنان مجلس، اجرای این طرح را یک الزام دانست و فاطمه آلیا یکی از اعضای فعال این فراکسیون، اعلام کرد این طرح در چند کمیسیون تخصصی مجلس در حال بررسی است تا برای ارائه در صحن علنی مجلس آماده شود.

زهره الهیان یکی از زنان اصولگرا که نمایندگی مردم تهران و شمیرانات در مجلس را برعهده دارد، حمایت‌های دولت برای ارائه این طرح را بسیار مفید دانسته و گفت: «تشکیل وزارت زنان از مدت‌ها قبل در دستگاه‌های ذی‌ربط مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای فرهنگی و اجتماعی زنان و مرکز پژوهش‌های مجلس مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.»

هرچند زنانی در مجلس هستند که از تشکیل وزارت ویژه زنان دفاع می‌کنند اما جبهه مقابل آنها را فقط انبوهی از مردان سنت‌گرا تشکیل نمی‌دهند بلکه بسیاری از زنان عضو مجلس از هر دو جناح اصولگرا و اصلاح‌طلب، مخالف تشکیل چنین وزارتخانه‌‌ای هستند. فاطمه آجرلو کاندیدای ناکام وزارت آموزش و پرورش دولت دهم و نماینده کرج در مجلس یکی از آنهاست. او که عضو کمیسیون اجتماعی مجلس است، در تشریح دلایل مخالفت خود می‌گوید: «نیمی از جامعه را زنان تشکیل می‌دهند. مگر می‌شود کار نیمی از جمعیت یک کشور را فقط به یک وزارتخانه سپرد؟»

مخالفان این طرح معتقدند تشکیل یک وزارتخانه برای زنان، ضروری و مفید نیست. مریم بهروزی دبیر کل جامعه زنان از جمله زنان اصولگرایی است که تشکیل چنین وزارتخانه‌ای را غیرضروری می‌داند. اشرف بروجردی معاون سابق وزیر کشور و از زنان جبهه اصلاح‌طلبان نیز می‌گوید: «اگر ما وزارت زنان ایجاد کنیم، تمام مسئولیت‌های مرتبط با زنان به این وزارتخانه سپرده می‌شود و درحقیقت پس از آن، زنان در سایر عرصه‌ها حضوری پررنگ نخواهند داشت.»

تقلید نیمه‌کاره از هلند
هلند یکی از کشورهایی است که گروه‌های مدافع حقوق زنان در آن فعالیت چشمگیری دارند. تحت تأثیر فعالیت همین گروه‌هاست که از سال‌ها پیش وزیر امور زنان به کابینه هلند راه یافته است. نیره توکلی جامعه‌شناس در این خصوص می‌گوید: «وزارت زنان چیز جدیدی نیست و در کشورهای دیگر هم وجود دارد. به عنوان مثال می‌توان به هلند اشاره کرد ولی در کشور ما باید دید یک وزارتخانه در مرحله عمل چه خواهد کرد. وجود وزارتخانه به خودی خود می‌تواند چیز مثبتی باشد اما باید دید این وزارتخانه قرار است به چه تعریفی، چه مفهومی و چه وظایف و کارکردهایی قائل باشد و چه کسانی قرار است این وزارتخانه را اداره کنند؟ مثلاً وزیر زن قرار است چه کسی باشد؟»

به نظر او، الگوبرداری از کشورهایی که وزارت زنان دارند، نمی‌تواند برای ایران مثبت باشد. او می‌گوید: «در کشورهای اروپایی که هر وزارتخانه‌ای وظایف خود را در ارتباط با مسئولیتش انجام میدهد، وظیفه وزارت زنان مستقیماً با قانون‌گذاری در رابطه با درخواست‌ها و مطالبات جامعه است که قوانین را بانیازها و تقاضاهای جدید زنان منطبق می‌کنند و وفق می‌دهند. اما در ایران که حتی مجلس در مسائل زنان از امکانات چندانی برای تصویب قوانین جدید و متفاوت برخوردار نیست، وزارت زنان نمی‌تواند چندان کارساز باشد. در چنین حالتی وزارت زنان می‌تواند به یک نماد سیاسی تبدیل شود تا دولت بگوید ما برای زنان یک وزارتخانه ساخته‌ایم.»

تفکیک جنسیتی در وزارت زنان
برخی از مدافعان سرسخت حقوق زنان، در فهرست مخالفان تشکیل وزارت امور زنان قرار دارند. آنها نه با کارکرد و عملکرد چنین وزارتخانه‌ای بلکه با نفس وجود آن مخالفند. این گروه معتقدند هرگونه جداسازی جنسیتی، منجر به فاصله بیشتر بین زن و مرد در جامعه می‌شود. آنها می‌گویند این کار به تشکیل محیطی با تفکیک جنسیتی منجر می‌شود و دارای 2 نتیجه نامطلوب است؛ نخست آن که بسیاری از مردان فعال در زمینه احیای حقوق زنان در این وزارتخانه هیچ جایگاهی نخواهند داشت و وزارت امور زنان به یک نهاد اداری دست‌وپاگیر تبدیل می‌شود. اما مسئله مهمتر آن است که چنین وزارتخانه‌ای نمی‌تواند منافع و مسائل زنان را به خوبی شناسایی کرده و از آنها حمایت کند و ممکن است در عمل در جهت خلاف منافع زنان عمل کند. این افراد به تجربه وزارت کشاورزی اشاره می‌کنند که در 50 سال اخیر نه‌تنها به توسعه کشاورزی در کشورمان کمک نکرده است بلکه با دولتی کردن بسیاری از امور، در عمل به کشاورزان کشورمان ضربه وارد کرده است.