پیام‌ معنی‌دار بایدن به آنکارا

3 سیگنال منفی در چند روز

پس از تماس تلفنی ابراهیم کالین سخنگوی رئیس جمهور ترکیه با جیک سالیوان مشاور عالی امنیت ملی کاخ سفید، 3 سیگنال منفی از واشنگتن دریافت شد: نخست این که وزارت امور خارجه آمریکا، به تندی اظهارات سلیمان سویلو وزیر کشور ترکیه مبنی بر دست داشتن آمریکا در کودتای نافرجام سال 2016 میلادی را رد کرد. دوم این که جو بایدن و آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه از دانشجویان معترض دانشگاه بوغاز ایچی استانبول، حمایت کردند.

سومین سیگنال منفی نیز پیامی بود که از پنتاگون دریافت شد و در جریان آن، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا در مورد سامانه موشکی اس 400 سخنانی بر زبان آورده که نشان دهنده مواضع رسمی دولت جو بایدن در مورد ترکیه و روسیه است.

جان کِربی سخنگوی پنتاگون در گفتگو با خبرنگاران اعلام کرد: مواضع آمریکا در مورد خرید سامانه موشکی اس 400 تغییر نکرده است. ما با این اقدام ترکیه مخالف هستیم و معتقدیم که این اقدام ترکیه با تعهدات این کشور در ناتو و نیز با روابطی که با آمریکا دارد، منطبق نیست.

این مقام آمریکایی در ادامه افزود: هواپیماهای جنگنده اف 35 با سامانه دفاعی اس 400 منطبق نیست و حالا که ترکیه این سامانه را از روسیه خریده، از روند مشارکت در تولید اف 35 نیز کنار گذاشته شده است.

تونس به جای ترکیه

یکی از نکات مهم در مورد تنش در روابط دفاعی ترکیه و آمریکا، این است که واشنگتن در مورد تامین قطعات اف 35 بر تصمیمی به نام کنار گذاشتن ترکیه پافشاری می کند. یکی از انتظارات خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه، این بود که تیم جو بایدن در همان روزهای نخست آغاز مسئولیت، شرکت های دفاعی ترکیه را به پروژه مشارکت در تولید قطعات جنگنده اف 35 بازگرداند. اما حالا کاشف به عمل آمده که آمریکایی ها از یک جایگزین آفریقایی استفاده می کنند. آمریکا تمایل دارد ساخت برخی قطعات اف 35 را به تونس بسپارد و بخش های دیگر تعهدات ترکیه را نیز به اعضای دیگری بدهد.

رسانه های ترکیه از این موضوع خبر داده اند که رژیم صهیونیستی، از اقدام آمریکا برای خارج کردن ترکیه از گروه سازنده اف 35 استقبال و آشکارا اعلام کرده که می تواند تمام تعهداتی را که شرکت های صنایع دفاعی ترکیه انجام می دادند، با کیفیت بالا و قیمت پایین تر، بر عهد بگیرد.

بایدن، خوشحالی یونان، ناراحتی ترکیه

بدون تردید، آرزوی تیم اردوغان این بود که دونالد ترامپ، برای دور دوم هم پیروز شود و سکان هدایت آمریکا را در اختیار داشته باشد. چرا که ترامپ، هیچگاه در حوزه های حساسی همچون سوریه، لیبی، شرق مدیترانه، قبرس ترک و قره باغ، مانعی بر سر راه ترکیه به وجود نیاورد و تنها در ماه های پایانی دولت ترامپ بود که مایک پامپئو به شکل جدی علیه ترکیه موضع گرفت و پس از 33 سال، تحریم تسلیحاتی قبرس را لغو کرد.

اما حساب و کتاب یونانی ها در مورد انتخابات آمریکا چنین نبود و سران یونان نیز همچون مقامات دیگر کشورهای اروپایی، از رفتن ترامپ خشنود و با آمدن بایدن، مسرور شدند. چرا که یونانی ها می دانند بدون کمک آمریکا و رژیم صهیونیستی، نمی توانند در برابر تحرکات ترکیه در حوزه انرژی شرق مدیترانه اقدامی انجام دهند و در عین حال، در مورد وابستگی بخش ترک نشین قبرس به ترکیه و اصرار آنکارا مبنی بر شکل گرفتن دو دولت رسمی در جزیره قبرس، ناراضی و معترض هستند.

یکی از ابعاد مهم ارتباط تحولات سیاسی جدید آمریکا با مسائل مرتبط با شرق مدیترانه، این است که هم جو بایدن رئیس جمهور و هم آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه، از دیرباز، روابط خوبی با یونان داشته اند و اتفاقاً هر دو نفر، نگاه مثبتی به قبرس روم نشین دارند و این موضوعی است که می تواند برای ترکیه، تا حد زیادی نگران کننده باشد. چرا که خاطرات دیپلماتیک ترک ها، نشان دهنده این است که اساساً دموکرات های آمریکا، زوم خاصی بر روی یونان و قبرس دارند و در دوران اقتدار بیل کلینتون نیز، در ماجرای اختلافات آنکارا و آتن به خاطر پناه بردن عبدالله اوجالان رهبر پ.ک.ک به یونان، واشنگتن اقدامات خاصی انجام نداد تا رهبر پ.ک.ک از یونان خارج شود و با دستگیری او در کشور آفریقایی کنیا و انتقالش به ترکیه، زمینه آن فراهم شود که ترکیه، ابزاری برای اعمال فشار بر یونان، در اختیار نداشته باشد.

همراهی آمریکا با مصر، اسرائیل و یونان

کوستیس هادزیساکیس وزیر انرژی و محیط زیست یونان اعلام کرده که دولت آمریکا به طور رسمی از روز سیزدهم ژانویه سال جاری میلادی و در آخرین روزهای دوران دونالد ترامپ، درخواست رسمی خود را برای عضویت در مجمع گاز شرق مدیترانه ارائه داده است.

مجمع گاز شرق مدیترانه به دنبال نشست سال 2019 میلادی قاهره شکل گرفته است. اطمینان از هماهنگی بین کشورهای عضو برای استفاده بهینه از ذخایر گاز طبیعی مدیترانه شرقی و منابع موجود و ایجاد بازار گاز منطقه ای برای تأمین اهداف کشورهای عضو، مهم ترین استراتژی این مجمع است.

ترکیه، سوریه و لبنان، در مجمع مزبور عضو نیستند اما مصر، رژیم صهیونیستی، قبرس و یونان، در این گروه شراکت دارند. اعضای این مجمع از آمریکا خواسته اند که ناظر دائمی این مجمع باشد. عضویت آمریکا در مجمع گاز شرق مدیترانه و بیرون نگه داشتن ترکیه از این گروه، متضمن پیام خاصی است و در عین حال، می تواند ترکیه را در شرایط دشواری قرار دهد.

پروفسور دکتر سعید ییلماز استاد دانشگاه اسن یورت در گفتگو با روزنامه ملی گازته ترکیه در این مورد گفته است: «حضور آمریکا در جمع اعضای مجمع گازی شرق مدیترانه، اتفاق مهمی است. آمریکا با این اقدام نشان داده که به دنبال ایجاد موازنه است. حالا تیم بایدن می تواند با این اقدام، ابتکار عمل را در دست بگیرد و شرایط را به طور کامل، به نفع خود تغییر دهد.»

در همین زمینه، دکتر امره اوزان کارشناس روابط بین الملل و از اعضای انجمن مطالعات بحران در دانشگاه آنکارا، گفته است: «تصمیم آمریکا برای عضویت در مجمع گاز شرق مدیترانه، موضوعی نیست که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت. این تصمیم آمریکا، بخشی از یک استراتژی غربی را به نمایش می گذارد که به دنبال خارج نگه داشتن ترکیه از موازنات و معادلات جهان انرژی است.»

در پایان باید گفت، اهمیت حیاتی و استراتژیک شرق مدیترانه برای دولت اردوغان و تعریف این موضوع به عنوان نقطه کانونی دکترین «وطن آبی» مساله بسیار مهمی است و در نتیجه، هر نوع تصمیم آمریکا در مورد یونان، مصر، قبرس، لیبی و مجمع گازی شرق مدیترانه، می تواند به یک ابزار فشار تبدیل شود و بر روابط آنکارا – واشنگتن، تاثیر بگذارد.